Είναι κοινή και δυσάρεστη εμπειρία για πολλούς γονείς η απρόβλεπτη συμπεριφορά με κρίσεις οργής και επιθετικότητας και η απουσία πειθαρχίας από το παιδί τους, τόσο σε ιδιωτικό όσο και σε δημόσιο χώρο. Είναι οι στιγμές όπου η αμηχανία και η ανικανότητα ελέγχου της κατάστασης μας κάνουν να νιώθουμε ανίκανοι και ανεπαρκείς ως γονείς.
Ωστόσο, είναι η στιγμή που μαθαίνουμε πως όλα τα παιδιά, και τα δικά μας, μπορεί να έχουν απρόβλεπτες αντιδράσεις.
Στην νηπιακή ηλικία τα παιδιά έχουν μια αμυδρή ιδέα του τι είναι καλό και κακό και δεν μπορούν να κατανοήσουν πλήρως την έννοια ενός κανόνα ή μιας επισήμανσης. Συμπεριφέρονται σύμφωνα με τις παρορμήσεις της στιγμής και η συμπεριφορά τους αυτή πολλές φορές χειροτερεύει από τις δικές μας αντιδράσεις.
Η πειθαρχία επιτυγχάνεται με εκπαίδευση και όχι με τιμωρία. Πολλοί γονείς ταυτίζουν την πειθαρχία με την τιμωρία. Στις μεθόδους ελέγχου της συμπεριφοράς των παιδιών περιλαμβάνουν τις απειλές, τις επιπλήξεις και τις σωματικές τιμωρίες.
Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα μιας επίπληξης μειώνεται όσο συχνότερα χρησιμοποιείται. Εξάλλου εύκολα μέσα από μια επίπληξη μπορεί να προσβάλουμε ένα παιδί θίγοντας την αυτοεκτίμηση και τον αυτοσεβασμό του.
Λιγότερο αποτελεσματική είναι η σωματική τιμωρία κυρίως αν επαναλαμβάνετε συχνά. Στην περίπτωση αυτή της συχνής χρήσης αυξάνεται και ο κίνδυνος σωματικής κακοποίησης του παιδιού.
Οι δε απειλές των γονιών ότι θα «εγκαταλείψουν το παιδί τους», αποτελούν ισχυρό αλλά και ψυχολογικά επικίνδυνο μέσο τροποποίησης της συμπεριφοράς των παιδιών. Ο φόβος και η αγωνία ότι οι γονείς του θα το εγκαταλείψουν μπορεί να παραμείνει για χρόνια στην ψυχή ενός παιδιού.
Η σωστή ανατροφή των παιδιών είναι μια δυναμική ισορροπία ανάμεσα σε δύο άκρα. Στην τοποθέτηση σαφών ορίων στο ένα άκρο και στην ενθάρρυνση της ελευθερίας, της ανάγκης για εξερεύνηση και ανεξαρτησία από το άλλο.
Τα ιδιαίτερα ζωηρά παιδιά μπορούν να βοηθηθούν σημαντικά όταν επιβληθούν σαφή όρια στην συμπεριφορά τους. Τα παιδιά νιώθουν ασφάλεια μέσα σε ένα σαφές περίγραμμα ορίων. Οι γονείς θα θέσουν με ακρίβεια και κατανοητό τρόπο τα όρια καθώς και τις συνέπειες όταν τα παιδιά ξεπεράσουν τα όρια αυτά.
Είναι πολύ σημαντικό ωστόσο να μην «φορτώσετε» με πολλά όρια το παιδί σας γιατί και εσείς θα απογοητευθείτε και αυτό θα μπερδευτεί και θα πληγωθεί. Βάλτε κάποιες προτεραιότητες που μπορεί να παρακολουθήσει και προσθέστε σταδιακά τους κανόνες. Βάλτε κατά προτεραιότητα τους κανόνες που έχουν σχέση με την ασφάλεια του και τις σχέσεις του με τους άλλους (να μην δαγκώνει, να μην χτυπάει, να μην κλωτσάει). Όταν μάθει καλά αυτούς τους κανόνες, περάστε στο επόμενο στάδιο που αφορά την συμπεριφορά του σε δημόσιους χώρους όπως το να μην ουρλιάζει, να μην πετάει το φαγητό του. Κανόνες που αφορούν την ευγένεια και τους κανόνες καλής συμπεριφοράς αφήστε τους για αργότερα.
Οι υπερβολικοί περιορισμοί είναι δύσκολο να κατανοηθούν και μπορεί να είναι επιζήμιοι στην φυσιολογική ανάπτυξη της αυτονομίας. Τα όρια που βάζετε να είναι συμβατά τόσο με την ηλικία όσο και με την προσωπικότητα του παιδιού.
Μια άλλη μέθοδος έλεγχου της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς είναι η διαδικασία θετικής ενίσχυσης της επιθυμητής συμπεριφοράς. Ανταμείβετε την καλή του συμπεριφορά με πολλούς επαίνους. Τα παιδιά λατρεύουν τα «μπράβο». Δείξτε του περισσότερη προσοχή. Καθίστε δίπλα του την ώρα που παίζει με τα παιχνίδια του του. Η παρουσία σας εκεί του δείχνει ότι σας είναι αρεστή αυτή του η δραστηριότητα.
Επίσης, η διαδικασία εξάλειψης είναι ένας άλλος τρόπος εξαφάνισης μιας ανεπιθύμητης συμπεριφοράς, με την επίδειξη αδιαφορίας σε μια ενοχλητική μεν, αβλαβή δε συμπεριφορά του παιδιού. Οι γονείς ωστόσο πρέπει να γνωρίζουν ότι συνήθως τόσο η συχνότητα όσο και η ένταση της ενοχλητικής συμπεριφοράς αυξάνουν για αρκετές ημέρες πριν να ελαττωθούν από την αδιάφορη στάση τους.
Τέλος, η διαδικασία διακοπής είναι ένας άλλος τρόπος εξαφάνισης μιας μη επιθυμητής συμπεριφοράς. Η μέθοδος αφορά την επιβολή μικρής διάρκειας διακοπής της δραστηριότητας του παιδιού μια δεδομένη στιγμή και την απομόνωση του. Έτσι απλά πράγματα όπως η εντολή προς το παιδί να πάει στο δωμάτιο του, ή να καθίσει στο καρεκλάκι του με τα χέρια και το κεφάλι του στο τραπεζάκι μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματικά. Εάν δεν αποδώσει είναι δυνατό να εφαρμοσθούν πιο ισχυρά μέτρα. Παράδειγμα είναι η διακοπή του παιχνιδιού από το παιδί όταν αυτό εκδηλώσει ανεπιθύμητη συμπεριφορά και η παραμονή του σε χώρο που δεν θα του αρέσει ιδιαίτερα και όπου θα είναι περιορισμένο για σύντομο χρονικό διάστημα. Η γνώση ότι θα υποστεί μια δυσάρεστη συνέπεια επιδεικνύοντας μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά είναι ένα κίνητρο για το παιδί να αποφύγει αυτή τη συμπεριφορά.
Είναι σημαντικό κατά τους χειρισμούς αυτούς να επιδεικνύεται σταθερότητα, συνέπεια και ηρεμία. Όσο πιο πειθαρχημένοι είστε ως γονείς χωρίς εκρήξεις οργής και θυμού τόσο πιο καλά θα περάσετε τα «μαθήματα πειθαρχίας» στο παιδί σας.